Kada je reč o lečenju neplodnosti, prvo pitanje koje lekari postavljaju ženama je koliko imaju godina. Svakodnevno se, iznova, apeluje na žene da ne čekaju i da im biološki sat otkucava. Mnoga istraživanja sprovedena poslednjih godina ukazuju na to da i muškarci treba da razmišljaju o rizicima koje nose njihove godine starosti.
Činjenica je da se plodnost muškaraca ne smanjuje na isti način kao kod žena i da mogu da dobiju decu u poznijim godinama. Ipak, poznato je da im je u poznijem dobu potrebno mnogo više vremena da se ostvari trudnoća.
Jedno od istraživanja koja su se bavila ovom tematikom pokazalo je da su kod muškaraca iz Evrope koji imaju 35 godina 50% manje šanse da oplode ženu (nakon godinu dana pokušavanja) u odnosu na muškarce mlađe od 25 godina. Takođe, žene čiji su partneri stariji od 34 godine u većem su riziku od pobačaja nego one koje imaju mlađe partnere.
Veća starosna dob oca uvećala je šanse od prevremenog porođaja, manje kilaže bebe na rođenju ili potrebne medicinske intervencije po rođenju. Kod očeva starijih od 44 godine postoji šansa za prevremeno rođenje deteta, pre 37. nedelje trudnoće (14% veće šanse za prevremeno rođenje). Takođe, u ovim situacijama postoji i veći rizik da bebe imaju malu telesnu masu po rođenju, ispod 2,5 kg (14% veće šanse), nego kad su očevi starosti između 25 i 34 godine. Ako su očevi stariji od 54 godine, novorođenčad uglavnom imaju nižu ocenu Apgar testa, kojim se utvrđuje zdravlje deteta na rođenju.
Najnoviji zaključci, koji se vezuju za godine starosti oca, poklapaju se sa ranijim istraživanjima koja ukazuju da je veća starost oca povezana sa velikim brojem zdravstvenih problema kod dece. Najveća zabrinutost je potencijalni uticaj na neurološki razvoj i mentalno zdravlje. Deca starijih očeva imaju veći rizik od šizofrenije, mentalne retardacije i autističnih poremećaja. Rizik od šizofrenije povećava se za 47%, dok je stopa dečjeg autizma za 80% veća kada su očevi stariji od 45 godina.
Zašto dolazi do ovakvih rizika?
Do uticaja na začeće, kao i na zdravlje rođene dece, najverovatnije dolazi zbog promena u spermi. Sa godinama i starenjem muškaraca povećava se i broj oštećenih spermatozoida, sa mutacijama u DNK. Osim godina, veliki uticaj imaju i spoljašnja sredina i način života – loša i neuravnotežena ishrana, korišćenje alkohola i cigareta, izloženost zagađenjima, toksinima, radijaciji itd. Starenje, sa sigurnošću, direktno utiče na količinu testosterona, koja se s godinama primetno smanjuje, kao i na smanjeni broj i funkciju ćelija testisa.
Ipak, ne može se celokupno objašnjenje tražiti u genetici. Povećan rizik od psihijatrijskih oboljenja, recimo, naizgled nije povezan sa mutacijama u DNK spermatozoida – iako imaju doprinos, direktan uticaj je oko 10-20%. Veća je mogućnost da se genetski faktori rizika, koji prirodno preovladavaju kod muškaraca koji postaju očevi, u kasnijoj životnoj dobi prenose na decu, pre nego nove mutacije. Ono što je sve iznenadilo jeste to da očinstvo u poznijim godinama utiče ne samo na decu, već i na žene. Žene čiji partneri imaju više od 54 godine u momentu ostvarivanja trudnoće imaju 34% veći rizik od javljanja gestacijskog dijabetesa. Starijoj životnoj dobi oca pripisuje se i oko 13% prevremeno rođenih beba.
Navedene primere teško je povezati sa genetikom. Logičnija objašnjenja pronađena su u biološkom uticaju spermatozoida na zdravlje u trudnoći. Nakon što dođe do začeća, ženski imuni sistem odgovara na semenu tečnost tako što generiše imunološku toleranciju, koja štiti od upalnih uticaja kojima fetus može biti izložen. Ljudska semena tečnost sadrži signale za koje je poznato da stimulišu ženski imuni sistem, ali još nije dokazano da li se ovi faktori smanjuju sa godinama muškarca.
Mnogi stariji muškarci nemaju problem sa reproduktivnim zdravljem i plodnošću i moći će da dobiju potomstvo bez fizičkih problema ili problema u razvoju. Istraživanja su pokazala da starosno doba oca svakako jeste manje važno od godina starosti majke i da su poremećaji u trudnoći, kao i kod zdravlja bebe mogući, ali veoma retki. Iz tog razloga struka ne savetuje odvraćanje od potencijalne trudnoće kada su stariji muškarci u pitanju. Ipak, ono u čemu su lekari saglasni je da treba produžiti istraživanja na ovu temu i upoznati parove sa rizicima koje nose godine starosti oca. Pre planiranja trudnoće i začeća, muškarce treba uključiti u temu koja se tiče planiranja potomstva i ukazati na rizike, kao i na loše životne navike, čijom bi se promenom dobile najbolje šanse za dobijanje zdravog potomstva.
Lečenje neplodnosti i začeće predugo su se, neosnovano, vezivali samo za ženu. Iako ona nosi dete i po prirodi je predodređena da rađa, muškarci su podjednako važni na ovom putu. Zato je važno baviti se istraživanjima na temu muške plodnosti i ukazivati na potencijalne rizike. Time će se dodatno razbiti predrasude i olakšati muškarcima da budu otvoreniji i da se češće uključuju, ne samo u planiranje trudnoće i procedure lečenja neplodnosti, već i u razgovore na ovu temu.
Autorka: Marijana Arizanović
Šansa za Roditeljstvo
Izvor: MAGAZIN ŠANSA ZA RODITELJSTVO 15
